Marias Velthuizen vertelt: Meer hulp aan de bijen

Dat bijen belangrijk zijn voor het instant houden van de natuur en voor onze voedselvoorziening is wel bekend. Bijen bestuiven niet alleen wilde bloemen maar ook cultuurgewassen. Geen goede bestuiving, geen zaden en vruchten. Veel planten zijn afhankelijk van één bepaalde soort bij. Hier geldt hoe meer soorten bijen en planten, hoe groter de biodiversiteit en hoe groter de kans van overleven van het leven op onze planeet.

Meer nestgelegenheid
Bij de wilde bijen is er een grote verscheidenheid in de bouw van de dieren. De planten die worden bezocht en de manier waarop voor het nageslacht wordt gezorgd is heel divers. De tijd van het jaar waarop ze actief zijn om voor nageslacht te zorgen is bij de meeste soorten verschillend. Iedere soort moet binnen de bloeiperiode van hun bezoekende bloemen voldoende stuifmeel en wat nectar kunnen verzamelen.

Bij mijn nestkast en houtblokken zijn soorten in het voorjaar, de zomer en het najaar actief. Daarnaast moeten ze er voor zorgen dat het broed voldoende beschermd is om ongestoord op te groeien. Veel soorten maken gebruik van bestaande holtes, bijvoorbeeld in leemwanden, in dode takken die hol zijn, oude boktorgaten of vermolmd hout. 

Veel soorten graven hun nestholte uit. Meestal in het zand van horizontale of verticale vlakken. Je kunt dit zien op de wandelpaden van de Slikken van Flakkee. Bij het leggen van bestrating in een bed van geel zand met daartussen ruime voegen komen bijtjes graag nestelen. 

Bundels van takken, die van binnen zacht merg hebben (vlier, buddlea) worden gebruikt. Stukken toorts, berenklauw of bamboestokken zijn in trek voor een nest. Wel zoveel mogelijk merg er uit halen. Hang een bosje van boven genoemde stengels tegen een door de zon beschenen muur. Met leem gemetselde muurtjes zijn geschikt. Tuinmuren met gaten in de voegen of stenen helpen de dieren aan een onderkomen. Heb je een boorgat in de muur waar niets meer ophangt en haal je de plug er uit dan wordt het gat binnen de kortste keren in gebruik genomen als nest. 

Bij mijn tuinvriend wordt ieder gaatje in de steunen van zijn warenhuis dicht gemetseld. Nadat een boom is omgewaaid laat hij die in grote blokken zagen. De blokken worden op een zonnige plek opgestapeld. Enkele dagen boren wij gaten in de blokken. Ter bescherming tegen vocht legt hij er een zinken golfplaat overheen. Ieder jaar komen daar massaal bijen en wespjes op af om te nestelen. 

Het is altijd boeiend om te zien hoe de levenscyclus van deze dieren is. Als een soort voor een volgend geslacht gaat zorgen, komen eerst de mannetjes tevoorschijn. Zij zwermen voor de holtes waar de vrouwtjes uit moeten komen. Dit met één doel: een vrouwtje bevruchten. Dan is de kans op nageslacht verzekerd. Na een of twee weken komen de vrouwtjes tevoorschijn. Zijn de vrouwtjes bevrucht, dan gaan ze aan de gang om in een geschikte nestruimte stuifmeel te brengen en daar een eitje in te leggen. 

Iedere keer als er voldoende stuifmeel is verzameld en het eitje is gelegd, wordt dat gedeelte met klei of een andere stof afgesloten. Dit gaat zo door tot de hele gang is gevuld. Op het laatst wordt de buitenkant gedicht. Dit is noodzakelijk om het legsel te beschermen tegen indringers die het voorzien hebben op het broed en tegen vocht. 

Sommige soorten bekleden de nestgangen met stukjes blad. Zij worden behangersbijen genoemd. Zo heb ik uren gekeken naar hoe een behangersbij schijfjes uit een rozenblad zaagde en daarmee haar nestholte bekleedde en hoe de metselbijen hun nest met klei verzegelden.

Wat wij nog meer kunnen doen
Belangrijk is het terugbrengen van gebieden in meer natuurlijke staat. Geen glad geschoren gazon maar een bloemenwei. De katjes van mannelijke wilgen zijn in het voorjaar een geweldige bron van voedsel voor bijen. Mannelijke wilgen aanplanten. Uit een knotwilg niet in één keer alle takken zagen, maar ieder jaar een derde deel. Dit is ook beter voor de boom. Kilometers berm niet in dezelfde tijd maar in delen maaien. Hiermee is Waterschap Hollandse Delta hard bezig. Aanleggen van beplantingen die verbindingen in de natuur mogelijk maken (hakwallen, kleine bosjes, bomenrijen enz.). Door reliëf en nat- droogverschillen krijg je een grotere natuurlijke variatie. Naast nestgelegenheid zijn drachtplanten belangrijk. Je kunt nog zo’n mooi bijenhotel neerzetten maar is er geen eten te vinden voor de beestjes dan hebben ze niets bij je te zoeken. De meeste solitaire bijen verzamelen hun voedsel binnen een straal van enkele honderden meters. Goede drachtplanten in de tuin zijn: veel composieten, blauwe druifjes, hei, campanula’s (klokjesplanten), veel lipbloemigen, sedum en vlinderstruiken. Op veel fruitbomen, sporkehout, bessen, sneeuwbes, esdoorns, pseudoacacia’s, lindes en wilgen is veel voedsel voor bijen te vinden.

Naast de wilde bijen help je ook talloze zeer interessante wespjes. De wespjes stoppen in de nestjes verlamde vliegen, luizen, cicaden, kevers, rupsjes, enz.. Deze wespjes doen zeer nuttig werk in de natuur en onze tuin. Voor zowel de solitaire bijen als wespjes geldt, dat ze ons niets doen. Ze laten de zoetigheden aan ons over.