Oud ambacht in modern jasje
Alleen al van de geur van vers gemaaid gras worden sommige mensen lyrisch. Neem daarbij de geluiden van de natuur, de vergezichten, de rust en ruimte en gezonde lichaamsbeweging en je hebt een nieuwe hobby: maaien met de zeis. En daarvoor moet je bij Sandy van den Ban zijn in Hellevoetsluis. www.zeisles.nl
In Oostenrijk, Zwitserland en delen van Duitsland is het een nationale sport: het maaien met de zeis. Er worden regelmatig kampioenschappen gehouden. Hele volksfeesten worden er jaarlijks rond deze bijna tot kunst verheven activiteit georganiseerd. In Nederland is er jaarlijks een Nationaal Kampioenschap in het Openluchtmuseum in Arnhem. De deelnemers worden niet alleen op snelheid beoordeeld maar ook op lengte van het gras, afwerking, geen plukjes overlaten.
Sandy van den Ban weet veel van het maaien met de zeis. Niet alleen leerde ze het fenomeen kennen tijdens de periode dat ze in Oostenrijk woonde, ze bekwaamde zich er zelfs zodanig in, dat ze nu als gediplomeerde zeisdocent deze kunst overbrengt op anderen.
Vanuit het hele land komen de cursisten naar het prachtige gebied in Hellevoetsluis. Achter een grote permacultuurkas, naast het landelijke bekende Historyland. Een stel vanuit Groningen, dat voor dag en dauw is opgestaan; twee vrienden uit Geldermalsen; een natuurbeheerder uit Emmen; een hobbytuinder die ‘gestoord’ wordt van de herrie van zijn eigen grasmaaier: “Het is een diesel, dus het stinkt nog ook!”, iemand die een zeis heeft geërfd en wil kijken of het roestige instrument nog gebruiksklaar is te stomen. Vogels van verschillende pluimages dus, maar ze willen allemaal meer weten over het traditionele ambacht: het zeisen.
Ook steeds meer natuurbeheerders sturen hun mensen op cursus omdat het kleinschalig landschapsonderhoud grote voordelen heeft ten opzichte van het werken met grove machines. De zeis wint het steeds vaker van zitmaaier. En het zijn niet alleen mannen, steeds meer vrouwen worden door de zeis gegrepen. Als je het goed doet, kun je in een keer een baan van tweeëneenhalve meter maaien.
Alle deelnemers beginnen met een steel. Daarin passen verschillende handvatten. Alles wordt op de eigen lichaamslengte aangepast. Als laatste komt natuurlijk het vervaarlijk uitziende zeisblad. Sandy vertelt en doet voor. Nieuwe termen komen voorbij. Je kunt met al je vragen bij haar terecht, ook al is het voor de derde keer. Dat je nog eens uitleg wilt over het ‘open en ‘dicht’ staan van het zeisblad. En hoe je dat kunt testen.
Zoals met ‘gevaarlijke’ sporten en activiteiten in het algemeen, staat ook bij het maaien het credo ‘veiligheid’ hoog in het vaandel. Alles wordt veel geoefend, inclusief het wisselen van de messen. Het mes wordt bij ‘de Arend’ vastgehouden. Sandy leert hoe veilig en ergonomisch om te gaan met het juiste materiaal op de juiste maat. Ze geeft enthousiast uitleg met de didactische vaardigheden die ze nog kent uit een vroeger leven als lerares Duits.
Uiteraard is een goede verzorging van het materiaal heel belangrijk. Na elke maaibeurt wordt het blad helemaal schoongemaakt. Het mes moet regelmatig scherp worden gemaakt. Er zijn verschillende soorten bladen en ook meerdere manieren van slijpen. Hoe dat gaat, komt ook allemaal aan de orde. De cursisten timmeren met oorbeschermers op, op verschillende soorten aambeelden om een snede te haren. Sandy geeft uitleg over de wetsteen, die de maaier in een koker aan zijn riem heeft hangen, om tijdens een karwei, het mes te kunnen wetten.
Hoe houd je de zeis vast, hoe is je werkhouding? Sandy let op alle deelnemers en meteen vallen haar meerdere dingen op: “Je gebruikt je armen teveel. Je trekt bij het laatste deel van de haal.” Als je goed maait, komt het maaisel links in een lange hoop te liggen.
We beginnen met een stukje halfhoog gras. Het is zoeken naar de goede houding en hoogte van de zeis ten opzichte van je lichaam en het vinden van een mooie regelmatige slag. Sandy maant de deelnemers om de zeis dichtbij te houden, "Als een danspartner.” Enkele cursisten maaien meteen een paar meter, anderen krijgen in het begin nog weinig voor elkaar. Er wordt met verschillende bladen gewerkt en op verschillende terreinen. Ook op het schuine talud naast de sloot, waar een deel van het riet met een ‘ruigtemes' , met een korte haal eraf valt. Dat werken op een schuine ondergrond valt niet mee en het is uitzoeken wat prettiger maait: van boven naar beneden, andersom of diagonaal; allemaal! - Maria Evers