Marias vertelt over een bijzondere plant

Drie jaar geleden is mijn goede tuinvriend Cor overleden. Van beroep was hij tuinder. Na de pensioengerechte leeftijd heeft hij zijn 1 ha grond omgetoverd tot een lustoord voor planten en dieren. Hij had voor de winter een verwarmd stuk warenhuis. Dit stond vol met bijzondere planten. Vele liefhebbers dwaalden door zijn heemtuin en bezochten de kas.

Hij werd ernstig ziek. Vanuit het ziekenhuis werd hij naar Calando overgebracht. Hier bezocht ik hem iedere dag. Hij vroeg aan iedereen die op bezoek kwam of ze planten uit zijn kas wilden hebben? ' Zoek uit welke je wilt hebben en haal ze maar op.'

Bij één van mijn bezoeken aan zijn ziekbed zei hij een keer: 'Die knol met die knoesten is een heel bijzondere plant. Is er al iemand die hem meegenomen heeft? Neem jij hem anders maar mee.' Ik moest het antwoord schuldig blijven. Na zijn overlijden ben ik gaan kijken wat er in de kas aan planten over was. De bewuste plant stond er nog. Geen groen blaadje te bekennen. Ik heb de plant als herinnering meegenomen.

De verrassing
De grote pot wordt bij ons in de kamer neergezet, met net boven de grond een dor stuk hout met knoesten en dode stokjes. In de herfst loopt hij plots uit. Een flinke stengel verschijnt. Bovenaan de zijtakken vormen zich hartvormige blaadjes. Zo snel de stengel gekomen is, sterft hij na enkele maanden ook weer af.
Een hele tijd gebeurt er niets. Marian wil de knol uit de grond halen en drogen. Zij vindt hem heel decoratief. 'Nog even wachten' is mijn antwoord.

Op een gegeven moment begint de knol weer uit te lopen. Eén stengel groeit in hoge snelheid uit tot wel 4 meter lengte. Overal verschijnen de hartvormige blaadjes. Deze kerst is het weer zover. De hartjes glanzen ook nu weer of het een lieve lust is. Marian zegt: "Ik heb het gevoel dat Cor nog steeds tegen mij praat."

De naam
Hoe was de naam ook weer? Wel gezegd maar niet onthouden. Eens informeren bij de Hortus Botanicus in Leiden. Zij zijn zo vriendelijk het te vragen aan één van hun specialisten en het antwoord is : 'Het is de Dioscorea, soortnaam Yam.'
Een belangrijke voedselplant
Speuren op het internet geeft de volgende informatie: "Dioscorea is de botanische naam van een geslacht, met tussen de vijfhonderd en duizend soorten. Een zestigtal soorten zijn economisch van belang. Hiervan zijn de knollen eetbaar. Ze leveren de wilde yams. De planten komen voor in Afrika, Azië en Amerika. De vorm van de knollen is heel verschillend. Het gewicht van een uitgegroeide knol kan 1 kg tot 50 kg zijn.

Yam
De yam is in de tropen als volksvoedsel net zo belangrijk als de aardappel in de gematigde streken. De knollen worden meestal tien tot twaalf maanden na aanplant geoogst. Het zijn net als de aardappel stengelknollen. Ze groeien onder de grond, ook net boven de grond en enkele zelfs in de oksels van de stengels. Sommige soorten bevatten het giftige alkaloïde dioscorine. Dit wordt bij het koken afgebroken. De knollen kunnen worden gekookt, gebakken of gefrituurd.

De yamwortel is een zeer oude cultuurplant, die in Azië al rond 3000 voor Christus werd verbouwd. In Afrika is het nog steeds een belangrijk voedingsmiddel. Van yam kan ook smaakvol glutenvrij brood worden gebakken. Verkrijgbaar of te bestellen bij sommige supermarkten."

Onze plant
"De plant in de kamer heeft de Nederlandse naam Schildpaddenschildplant. Hij wordt zo genoemd naar de verdichte stam net boven de grond. Deze kan in de natuur een breedte van 3 m krijgen en heeft een patroon van een schildpaddenschild. In de verdikking slaat de plant zetmeel op. Het is een klimmer die van oorsprong in Zuid-Afrika groeit en bij ons als kamerplant goed gehouden kan worden. Hij kan tot -4º C verdragen. De plant kiest zelf wanneer hij een rustperiode neemt. Dit heeft geen verband met het seizoen."

Dit klopt. Bij ons is hij tot nu toe vier keer uitgelopen. Steeds in een andere periode. Als jonge plant en zaad wordt hij te koop aangeboden. Zelfs op Marktplaats is hij te koop.

Olifantsvoet
"Een andere populaire naam is Olifantsvoet. De buitenkant van de verdikte wortel heeft een overeenkomst met een olifantsvoet. In Afrika snijden sommige volken de knol in stukken en bakken het in gloeiende kolen en eten het. De knollen zijn lang houdbaar net als aardappelen." Onze knol is 16 cm breed. Voor een echte 'reuzenvoet' moet je naar een botanische tuin in Zuid-Afrika.

Marias Velthuizen
Marias Velthuizen schrijft regelmatig voor 'Groot Goeree-Overflakkee' artikelen over de natuur in en rond zijn huis en nog verder. De oud-schooldirecteur weet steeds weer veel lezers die de natuur liefhebben te boeien met zijn interessante en leerzame verhalen. (red.)