Een ander licht op hulp bij langdurige eenzaamheid

Middelharnis – Iedereen is wel eens eenzaam. Dit is normaal en meestal van voorbijgaande aard. Maar wat kun je doen als het niet overgaat? Eenzaamheidsexpert Jeannette Rijks deelde in De Week van de Eenzaamheid haar kennis en ervaring over dit onderwerp tijdens een netwerkbijeenkomst georganiseerd door Stichting Zijn.

Door Jacquelien Wielaard

Jeannette Rijks (66) studeerde psychologie en is sinds 2000 gespecialiseerd in hulp bij eenzaamheid. Ze ontwikkelde een hulpmethode op basis van literatuurstudie en wetenschappelijk onderzoek. En dat was volgens haar nodig omdat er met betrekking tot eenzaamheid te vaak intuïtief hulp wordt verleend die niet of nauwelijks effectief is. Onder het mom van 'van intuïtie naar kennis' legt ze eerst uit wat eenzaamheid is en wat de gevolgen kunnen zijn.

Eenzaamheid herkennen
'We zijn sociale wezens en hebben verbinding nodig. Eenzaamheid laat je ervaren dat die verbinding ontbreekt.' Ze maakt daarbij korte metten met een aantal hardnekkige aannames. 'Eenzaamheid is niet uitsluitend een ouderenprobleem. Het treft mensen van alle leeftijden, binnen alle lagen van de bevolking. Daarnaast is eenzaamheid niet hetzelfde als alleen zijn of een klein netwerk hebben. Mensen met een groot netwerk kunnen evengoed eenzaam zijn.' Soms is er een duidelijke markering voor het begin van de eenzaamheid zoals het verlies van een partner of baan maar er is niet altijd een directe aanleiding. Sommige mensen hadden altijd al last van eenzaamheid zonder te weten waarom. Het maakt het signaleren van eenzaamheid bij anderen voor de omgeving moeilijk. Rijks: ' Op zoek gaan naar eenzaamheid bij anderen kan een valkuil zijn. Vooral als we ons richten op uiterlijke kenmerken. Zo zijn er tekenen die erop kunnen wijzen dat iemand zich eenzaam voelt. Je kunt dan denken aan een wat gebogen houding, sombere stemming, regelmatig terugkomen bij de huisarts met vage klachten. Maar die tekenen kunnen ook wijzen op heel andere dingen. Iemand die met ziekte of ongemak rondloopt kan daar heel somber van worden. Het kan zeker zijn dat eenzaamheid daar de aanleiding voor is, maar het is net zo goed mogelijk dat dat niet het geval is.Uiteindelijk kan alleen de persoon zelf aangeven last van eenzaamheid te hebben.'

De cijfers
Het RIVM heeft de eenzaamheid in kaart gebracht. Landelijk geeft 44% van de bevolking aan eenzaam te zijn. Op Goeree-Overflakkee is dat 40%.
Het RIVM geeft ook per buurt een overzicht. Op Goeree-Overflakkee zijn er drie uitschieters met een hoog percentage eenzaamheid: Het buitengebied van Middelharnis (54%), de vogelbuurt in Sommelsdijk (46%) en de bomenbuurt in Middelharnis (43%).
Zie voor meer gegevens per buurt: www.rivm.nl.
Het eenzame brein
Eenzaamheid veroorzaakt continue stress en dat heeft een negatieve uitwerking op het lichaam. Men wordt eerder ziek, is langduriger ziek en ontwikkelt eerder aandoeningen als diabetes en dementie. Uiteindelijk kan men zelfs eerder overlijden, zo blijkt uit onderzoek. Ook raakt het hormoonsysteem verstoord en men wordt wantrouwiger en banger. Sociale vaardigheden verdwijnen want 'wat je niet gebruikt, raak je kwijt.' Rijks: 'Langdurige eenzaamheid is een hersenprobleem. Het eenzame brein gaat op slot en maakt geen contact meer. Eenzaamheid los je dan ook niet op door mensen even naar een activiteit te brengen of af en toe koffie met ze te gaan drinken. Het is heel begrijpelijk dat veel mensen denken dat dit werkt. Zowel hulpverleners, vrijwilligers als mensen om wie het gaat zijn vaak in verwarring en boos als ik vertel dat deze hulp niet werkt. Dat komt omdat mensen die op deze manier gesteund worden erg dankbaar zijn voor de aandacht die ze krijgen. Deze aandacht komt eigenlijk in de plaats van de verbindingen die ze werkelijk nodig hebben. Hulp bij eenzaamheid werkt natuurlijk pas echt als de ander zich niet meer eenzaam voelt zodra de hulpverlener of de vrijwilliger weer naar huis is. Dat los je niet op met acties als uitjes en clubjes, alle goede bedoelingen ten spijt.'

Creatief Leven
Maar wat werkt dan wel? Rijks:'Als eenzaamheid een hersenprobleem is, bestaat echte hulp uit het herstellen van de hersenen. Het brein moet weer leren om gezonder te functioneren en competenties moeten opnieuw worden aangeleerd. Dat vraagt om deskundige hulp en een individuele aanpak.' Jeannette Rijks ontwikkelde daarvoor de methodiek Creatief Leven. Door haar medewerking als deskundige bij het programma Nooit meer alleen van Omroep Max, liet zij zien hoe die aanpak in de praktijk werkt. Daarnaast verzorgt ze voorlichting en cursussen voor hulpverleners en hulpvragers. Haar missie:'Zolang ik kan, zal ik blijven streven naar betere hulp voor mensen die zich eenzaam voelen. Want aan eenzaamheid moet je iets doen. Zelf. En soms heb je daar wat hulp bij nodig. Ik wil ervoor zorgen dat mensen de beste hulp krijgen. '
www.eenzaamheid.info