Marias Velthuizen vertelt over de Berenklauw

In ons land komen twee soorten Berenklauwen voor. De gewone of inheemse en de reuze. Komt de berenklauw in het nieuws dan gaat het altijd over de Reuzenberenklauw. Een mooie maar ook een gevaarlijke plant. De wetenschappelijke naam is Heracleum. Dit is een verwijzing naar de halfgod Heracles. Dit was net als de plant een imposante verschijning.

In de 19de eeuw bracht men de plant vanuit Azië naar Europa. Ze kregen in botanische tuinen en op grote landgoederen een plek waar hun schoonheid opviel. Aan het begin van de twintigste eeuw ontdekte men steeds meer dat deze reus niet alleen mooi, maar ook gevaarlijk voor de mens is. Hij verdween steeds meer uit siertuinen. De plant is dan wel al uit de tuinen ontsnapt, maar weet zich langs hagen, bosranden, oevers, spoorwegen en autosnelwegen goed te handhaven en vermenigvuldigen.

Het gevaar
Het gevaar komt uit het sap van de bladeren en stengels. Na het breken van een blad of stengel kunnen zich blaren ontwikkelen. Knip of hak je een blad af of een plant om en komt er sap op je huid, dan is er grote kans dat zich na enkele dagen, soms binnen 24 uur, een enorme brandblaar vormt. Dit gebeurt vooral bij warm, zonnig weer en als je transpireert en de poriën op je arm of elders op je lichaam open staan. Ik heb het een paar keer gehad juist op de plek waar mijn horlogebandje zat. Voel je een druppel sap en was je die zo snel mogelijk met veel water weg dan is er kans dat je het ontstaan van een blaar voorkomt. Ook de haren kunnen de huid irriteren.

Bestrijden
Reuzenberenklauwen kun je het best bestrijden door direct na de bloei, de bloeischermen af te knippen zodat zich geen zaad kan vormen. Ieder scherm is mooi om te zien en er komen veel insecten en kevers op af. Laat je het bloemscherm na de bloei staan dan ontwikkelen zich duizenden zeer kiemkrachtige zaden. Deze zorgen er voor dat binnen enkele jaren een woud van berenklauwen ontstaat.

Regelmatig schoffelen put de plant uit hierdoor verdwijnt hij uiteindelijk. Schapen inzetten is effectief. Schapen zijn gek op de plant. Ze vreten de planten tot aan de grond op. In veel gemeenten wordt een paar keer per jaar een kudde schapen ingehuurd.

Bijna een drama
Een paar jaar geleden hoorde ik over een bijzonder voorval. Achter de camping Molenzicht in Stellendam ligt een groot grasveld waarop schapen lopen. Midden in het weiland ligt een eilandje omgeven door een flinke slootgracht. Het eiland stond al jaren vol reuzenberenklauwen.

Enkele jaren geleden was er een droge zomer. De gracht droogde op. De schapen zagen hun kans schoon en staken over naar het eiland. Ze begonnen direct aan de berenklauwen te knagen. De eigenaar van de schapen schrok zich wild. Hij probeerde met alle macht de dieren terug te jagen. Tevergeefs! ’s Nachts kon hij niet slapen. Iedere poging om ze terug te drijven mislukte. De schapen bleven net zo lang tot de laatste berenklauw tot aan de grond was afgevreten. Tot de eigenaar zijn verbazing mankeerden de dieren niets. Ze hadden genoten van dit rijk aan vitaminen en proteïnen voedsel.

Een snelgroeiende superplant
Het volgende verhaal las ik in het dagblad Trouw. Een nauw verwante plant aan de Reuzenberenklauw is de Sosnowsky’s berenklauw. Vernoemd naar de ontdekker, de Russische botanicus Dmitri Sosnowsky. Een schaarse plant van grazige alpenweiden in de Kaukasus.

Na de Tweede Wereldoorlog was er een groot tekort aan veevoer in de Sovjet-Unie. Overal werd er gezocht naar planten die geschikt waren voor veevoer. In archieven vond men beschrijvingen van een zeldzame berenklauw uit de Kaukasus. Deze was getest onder extreme omstandigheden. Een ideale plant om op grote schaal te telen. Rijk aan vitaminen en proteïnen.

Het vee at het ook graag. In heel Europees Rusland werden akkers ingezaaid. De koeien aten het voer graag. De melk- en vleesproductie gingen omhoog. Totdat de euforie stokte. Deze plant geeft ook gevaarlijke brandwonden. Een ongevaarlijke variant kweken lukte niet. De koeien bleken er toch niet zo gek op te zijn zoals men eerst dacht. Kregen ze ander voedsel, dan ging daar de voorkeur naar uit. Ook werd de bittere smaak van de melk en de onaangename smaak van het vlees een reden om de teelt te staken.

Het gevolg
Veel planten waren ontsnapt van de akkers en hadden zich explosief uitgebreid. Nu is deze berenklauw in Rusland en andere landen een vele malen grotere plaag dan de reuzenberenklauw in Nederland. De plant wordt in Midden- en Oost-Europese landen ‘Stalins wraak’ genoemd.

De inheemse soort
In Nederland komt ook de inheemse berenklauw voor. Deze groeit langs slootkanten, dijken en wegbermen. Hij wordt 1-2 meter hoog. De plant bloeit met mooie witte bloemschermen van juni tot oktober. De bloemknoppen en de gemalen zaden kunnen in salades worden verwerkt.

In Oost-Europese landen worden de stengels, voor de bladeren zich ontwikkeld hebben, in de zon gedroogd. Op de stengels vormen zich zoete witte kristallen. De smaak lijkt op een combinatie van zoete komkommer, kokosnoot en mandarijntjes. Oude stengels worden ook gegeten. Je moet ze eerst schillen. Wel handschoenen aandoen. Het sap kan huidirritaties geven. Het is echter veel minder gevaarlijk dan het sap van de reuzen- berenklauwen.        

Bron Wikipedia.

Marias Velthuizen schrijft regelmatig in dit blad over de mooie natuur op Goeree-Overflakkee.